کد مطلب:43084 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:16

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسير فراز 167 تا 175 خطبه 83 كه در آن امام علي ميفرمايد: «دلهاي شما را قساوت گرفته و به لهوولعب مشغول شده است» چيست؟

[آيا شما زندگان فرزندان و پدران و برادران و خويشان آن خاك در رفتگان نيستيد كه از امثال رفتار آنان پيروي ميكنيد! و بر مسير آنان سوار ميشويد و در جادّهاي كه آنها پيش گرفته بودند، قدم برميداريد. آري، دلهاي شما را قساوت گرفته و از برخورداري از حظّ و نصيبي كه [در اين زندگاني بايد بدست بياورند] محروم گشته و از رشدي كه شايستة آنند بيبهره ماندهاند. دلها را به لهو و لعب مشغولشان نمودهايد. دلهاي شما راهي پيش گرفتهاند كه ميدان اصلي حركت آنها نيست. گويي چيزي غير از رشد و كمال براي آن دلها هدف گيري شده است! و گوئي رشد اين دلها در بدست آوردن خواستههاي دنيوي آنها است].
اميرالمؤمنين(ع) در جملات مورد تفسير ميفرمايد: «دلهاي شما را قساوت گرفته. دلهاي شما از حظّ و نصيبي كه در اين زندگاني ميتوانند بدست بياورند محروم مانده است» خشونت و قساوت دلها معلول توجيه تبهكاريهائي است كه با تكيه بر كردار و انديشة گذشتگان بوجود ميآيد. حقيقت همين است كه هيچ عامل فسادي براي بشر مضرّتر و مفسدتر از اين نيست كه تباهيها و پليديهاي خود را با تكيه بر رفتار ديگران توجيه مينمايد! «چون ديگران كردند، من كردم» «ديگران رفتند، من رفتم»، «ديگران پذيرفتند، من پذيرفتم»…. و اين همان عامل اختلال رشد عقلاني و اخلاقي بشري است ـ در اين شكل «بگذاريد بشر هر كاري را كه ميخواهد انجام بدهد و هر راهي را كه ميخواهد انتخاب نمايد!» و بدان جهت كه در همة دورانها و جوامع اكثريّت بسيار چشمگير مردم را سودجويان و لذّتپرستان تشكيل ميدهند و متأسّفانه اكثريّت با كساني است كه زحمت تعقّل در زندگاني را بخود نميدهند و يا مديريّتهاي حرفهاي كه از مديريّت چيزي جز ادامة مقام و جاه براي خود آرماني ندارند، نميگذارند مردم از براه انداختن انديشه و تعلّل و احساس وجود برخوردار شوند، لذا ميروند، ولي نميدانند بكجا ميروند، ميجنگند ولي نميدانند براي چه ميجنگند. اين اكثريّتها بوده است كه عقل و انديشه و وجدان آن مردم را از كار انداخته و براي هيچ كس حقّ سئوال باقي نميگذاشته است. بدين ترتيب پشتيبان زندگي افراد و تأمين كنندة پاسخهاي سئوالات و يا بعبارت صحيحتر منتفي كنندة اصل سئوالات، اين حجّت قاطع! است كه «ديگران كردند، من هم كردم» نتيجة اين حجّت بياساس و اين پشتيبان بيپايه دو پديدة فوقالعاده با اهمّيّتي است كه هر دو را اميرالمؤمنين عليهالسّلام تذكّر داده است:
پديدة يكم ـ از كار افتادن عقل و قلب و مشاعر و ركود آنها در دنيائي كه يك لحظه غفلت كافي است كه «كس» را به «چيز» تبديل نمايد: «دلهاي شما را قساوت گرفته و از حظّ و نصيبي كه [در اين زندگاني بايد بدست بياورند] محروم گشته و از رشدي كه شايستة آنند، بيبهره ماندهاند.
پديدة دوم ـ «دلها به لهو و لعب مشغول و راهي را پيش گرفتهاند كه ميدان اصلي حركت آن دلها نميباشد» شيوع انواع تخدير و ناهشياريها كه عقل و انديشه و وجدان را از توجّه بآنچه كه از آنها بر ميآيد باز داشته است.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 13
آية الله محمدتقي جعفري